تطبیق با شرایط تازه بعد از تولد نوزاد اغلب کار دشواری است. بعد از نه ماه خستگی دوران بارداری، مراقبت از یک نوزاد کوچک و کاملا وابسته کاری سخت و گاه طاقتفرساست.
اگر این اولین تجربه شماست، ممکن است دچار احساسات گوناگون شوید؛ احساس خستگی بعد از بارداری و زایمان، احساس سردرگمی (زیرا شرایط تازهای برای شما ایجاد شده است) و در عینحال احساس نگرانی، زیرا برخلاف مادران باتجربه، شما اولین باری است که نوزادی به دنیا آوردهاید و هنوز نمیدانید که چگونه باید هفتههای اول را در کنار این موجود کوچک و نیازمند سپری کنید.
چگونه باید با شرایط جدید کنار آمد؟
در پاسخ باید گفت که نوزاد شما به زودی به شرایط اطرافش عادت میکند. و برنامه خواب و خوراک او نوعی نظم و برنامه به خود میگیرد. در روزهای اول بعد از تولد، نوزاد بیشتر ساعات شبانه و روز را میخوابد. این امر میتواند برای شما بسیار خوشایند باشد، زیرا بعد از زایمان و خستگیهای آن، احتیاج به استراحت دارید. اما متاسفانه این شرایط چندان دوام ندارد و فرزند شما ساعات بیشتری را بیدار میماند. در ابتدا این ساعات نظم خاصی ندارند، اما به مرور منظمتر میشوند.
خواب در طول شب
ممکن است برخی پدر و مادرها به شما بگویند که فرزند آنها در هفتههای اول بعد از تولد خیلی راحت و بدون دردسر شبها میخوابیده است. هر چند این امر غیر ممکن نیست، اما بسیار نادر است. نوزادان معده کوچکی دارند، به همین دلیل نمیتوانند در یک وعده شیر زیادی بخورند بنابراین باید هر چند ساعت یکبار به آنها شیر داد. دلیل بیدارشدن آنها در طول شب نیز همین است. ممکن است اگر فرزند شما شش ساعت در طول شب بخوابد، شما بگویید او یک خواب کامل داشته است. به این ترتیب مثلا اگر او ساعت 11 شب تا 5 صبح بخوابد، او خواب خوبی داشته است، اما این ساعت خواب برای شما مناسب نبوده و در نتیجه شما نتوانستهاید خوب بخوابید. سعی کنید ساعت خواب فرزندتان را به گونهای با ساعت خواب خودتان تنظیم کنید. میتوانید این کار را با ایجاد عاداتی (مانند حمام کردن نوزاد، تعویض لباسهایش، خواندن لالایی و...) انجام دهید. همچنین هنگامیکه او از خواب بیدار میشود، سعی نکنید با شیر دادن دوباره او را بخوابانید. مهمترین نکته در مورد خواب کودکان این است که آنها را به زور نخوابانید. به آنها اجازه دهید هر وقت خوابشان آمد بخوابند. با اینکار برای خوابیدن به شما وابسته و متکی نمیشوند. کودکان سه ماهه روزانه به حدود 14 ساعت خواب نیاز دارند. از این 14 ساعت خواب، ممکن است 4 ساعت در روز و 10 ساعت در شب باشد. اما توجه داشته باشید که آنها معمولا به صورت پیوسته نمیخوابند، بلکه چندین بار برای شیر خوردن از خواب بیدار میشوند. افراد در هر سنی که باشند (نوزاد، کودک، نوجوان، بزرگسال) برنامه خوابشان با هم متفاوت است؛ پس سعی نکنید فرزندتان را با سایر کودکان مقایسه کنید. ممکن است بعضی به خواب کمینیاز داشته باشند، اما برخی دیگر نیازشان به خواب زیاد باشد. اگر شما در مورد برنامه خواب فرزندتان نگران هستید، میتوانید با یک متخصص کودک در این رابطه صحبت کنید.
مراحل خواب نوزاد شما
خواب مراحل مختلفی دارد. ما معمولا متوجه این مراحل نمیشویم، اما خواب از دو مرحله هوشیاری تشکیل میشود.خواب همراه با رویا: اولین مرحله خواب است که در آن چشم فرد زیر پلکهای بسته تکان میخورد؛ در حالیکه بدن او کاملا آرام است. به این مرحله در اصطلاح REM میگویند. خواب عمیق: در این مرحله چشمان فرد تکان نمیخورند و معمولا فرد کمتر خواب میبیند. در این مرحله است که بدن خودش را بازسازی میکند و سیستم ایمنی تقویت میشود. نوزادان نیازشان به خواب تقریبا دو برابر بزرگسالان است. حتی تا 18 ماهگی نیز این کودکان حدودا 5 ساعت بیشتر از والدینشان میخوابند. فرزند شما تا زمانیکه نوزاد است، بیشتر ساعات خوابش را در مرحله اول (REM) میگذراند. شما با نگاه کردن به او هنگام خواب متوجه تکان خوردن چشمان او در زیر پلکهایش خواهید شد. وقتی وارد مرحله دوم (خواب عمیق) میشود، دهانش را به گونهای که چیزی را میمکد تکان میدهد. در این مرحله از خواب به سختی میتوان نوزاد را بیدار کرد. تا قبل از سه ماهگی، فرزند شما نمیتواند تفاوت بین شب و روز را تشخیص دهد؛ به همین دلیل ساعات خواب او در طول شب و روز متغیر است. بعد از سه ماهگی، فرزند شما بهتدریج متوجه میشود که شبها باید بیشتر از روزها خوابید. بعد از مدتی نیز ساعات خواب او در طول روز کوتاهتر، منظمتر و آرامتر میشود. تا شش ماهگی میتوانید انتظار یک برنامه خواب منظم برای فرزندتان داشته باشید.
نوزاد من به چه مقدار خواب نیاز دارد؟
یکی از سوالات متداول والدین در رابطه با میزان خواب نوزادشان است. هر چند که برخی نوزادان از همان روزهای بعد از تولد الگوی خواب منظم دارند و شبها تا صبح خیلی راحت میخوابند، اما خیلی از نوزادان خوابشان منظم نیست و ساعت مشخصی ندارد. آنها معمولاً شب بیداری را به خواب ترجیح میدهند. خواب یکی از نعمتهای زندگی است که همه ما قبل از بچه دار شدن از آن به میزان کافی بهرهمند هستیم، اما ناگهان، پس از بچه دار شدن، خواب به یکی از رویاهای دست نیافتنی والدین تبدیل میشود. درست است که شما در این مدت نمیتوانید به میزان کافی در طول شبانه روز بخوابید، اما باید از خواب کافی فرزندتان مطمئن شوید، زیرا خواب کافی برای فرزند شما بسیار ضروری است. در ادامه مطلب نکاتی را در رابطه با خواب در 3 سال اول زندگی فرزندتان به شما یادآور میشویم.
نوزادان
هر نوزادی با نوزاد دیگر متفاوت است، اما در هفتههای اول پس از تولد همه آنها یک ویژگی مشترک دارند؛ آنها روزانه 16 تا 19 ساعت در روز میخوابند. هر دوره خواب آنها 2 الی 4 ساعت است. در روزهای اول، نوزادان نمیتوانند تفاوت بین شب و روز را تشخیص دهند. همین نکته و اینکه معده نوزادان بسیار کوچک و گنجایش آن کم است و آنها باید زود به زود شیر بخورند باعث میشوند در طول شب بارها از خواب بیدار شوند. برخی نوزادان طول دوره خوابشان طولانی میشود. این امر طبیعی است، اما اگر فرزند شما زودتر از موعد به دنیا آمده است یا وزنش هنگام تولد پایین بوده است، حتما این مطلب را با پزشک متخصص در میان بگذارید. شاید لازم باشد شما او را از خواب بیدار کنید و به او غذا بدهید. تا سن سه ماهگی، برنامه خواب اکثر نوزادان منظم میشود. حتی برخی نوزادان شبها 6 ساعت بی وقفه میخوابند.
3 – 12 ماهگی: در سنین 3 تا 6 ماهگی، معمولا کودکان روزانه حدود 14 ساعت میخوابند. از این ساعات معمولا 10 ساعت در شب و 4 ساعت در روز است. البته این به این معنا نیست که آنها در طول شب از خواب بیدار نمیشوند. وقتی سن فرزند شما بین 6 تا 12 ماه است، بهتر است
4 ساعت خواب روزانه او را به 2 دوره 2 ساعته تقسیم کنید. اگر خوش شانس باشید، فرزند شما در این زمان شبها 10 تا 12 ساعت میخوابد. یعنی اگر شما او را ساعت 7 شب بخوابانید، او تا ساعت 7 صبح فردا میخوابد. البته فراموش نکنید که فرزند شما همچنان در طول شب بیدار خواهد شد. برخی والدین تصور میکنند که اگر فرزندشان را دیرتر بخوابانند، او بیشتر خسته میشود و راحتتر میخوابد. این تصور کاملا اشتباه است. اتفاقا گاهی بر عکس آن صادق است. اگر فرزند شما تا دیر وقت بیدار باشد، بیش از حد خسته میشود، در طول شب نمیتواند خواب راحتی داشته باشد و مدام از خواب بیدار میشود. پس سعی کنید
برنامهای منظم برای خواب فرزندتان ایجاد کنید و در ماههای اول پس از تولد، ساعت 7 شب او را بخوابانید.
12 – 18 ماهگی: بین سنین 12 تا 18 ماهگی، شاید لازم باشد ساعات خواب فرزندتان را در طول روز کاهش دهید. مخصوصا اگر فرزندتان همچنان در طول شب بیدار میشود. از آنجا که هر کودک با کودک دیگر متفاوت است، نمیتوان یک قانون کلی برای همه کودکان صادر کرد، اما میتوان به طور کلی گفت که یک استراحت دو ساعته در طول روز برای کودک کافی است.
دو سالگی: وقتی فرزند شما به سن دو سالگی میرسد و وابستگی او به شما کاهش مییابد، شاید خواباندن او کمیدشوار شود. با وجود تمام جذابیتهای محیط اطراف، معمولا کودکان ترجیح میدهند بیدار باشند و محیط اطراف خود را کشف کنند. در چنین شرایطی شما باید جدی باشید و حد و حدودی را برای فرزندتان مشخص کنید. در این سن فرزند شما باید در طول روز یک الی دو ساعت بخوابد. این میزان نباید بیشتر شود. اگر برنامه خواب شبانه او منظم باشد، به احتمال زیاد او در طول شب میتواند تا 12 ساعت نیز بخوابد.
سه سالگی: در این سن فرزند شما باید در طول شبانه روز 12 ساعت بخوابد. شما میتوانید این 12 ساعت را هر طور که برایتان مناسبتر است بین شب و روز تقسیم کنید. بهتر است فرزند شما 10 تا 11 ساعت در شب 1 تا 2 ساعت نیز در طول روز بخوابد. توجه داشته باشید که خواب شب بسیار برای کودکان مهم است. همچنین برای اینکه فرزند شما در طول شب بهتر بخوابد، قبل از خواب باید آرامش داشته باشد. پس به فرزندتان اجازه ندهید قبل از خواب کارهای هیجان انگیز و مهیج انجام دهد.
راهنمای خواب کودکان
نکته: کودکان و نیازهایشان با یکدیگر متفاوتند. به همین دلیل نیاز هر کودک به خواب نیز با کودک دیگر متفاوت است. جدول زیر فقط یک راهنمای کلی است.
سن، شب و روز،کل ساعات خواب
0 – 3 ماهگی بین شب و روز توزیع شود 16 – 19 ساعت
3 – 6 ماهگی 10 ساعت 4 ساعت 14 ساعت
6 – 12 ماهگی 10 – 12 ساعت 2 – 4 ساعت 12 – 14 ساعت
12 – 18 ماهگی 11 – 12 ساعت 1 – 3 ساعت 12 – 14 ساعت
18 – 24 ماهگی 12 ساعت 1 – 2 ساعت 12 – 14 ساعت
2 – 3 سالگی 12 ساعت 1 ساعت (در صورت نیاز) 12 ساعت
یادداشت ساعات خواب فرزندتان
یادداشت ساعات خواب فرزندتان برای شما میتواند مفید باشد. برای اینکار شما باید به صورت دقیق ساعات و میزان خواب فرزندتان را در دفترچهای یادداشت کنید. همچنین بنویسید چه قدر طول میکشد فرزند شما خوابش ببرد و چه ساعتی از خواب بیدار میشود. این کار میتواند بسیار مفید باشد، زیرا تصویری مشخص از برنامه خواب فرزندتان را به شما ارائه میکند در صورتی که احساس کردید برنامه خواب فرزند شما منظم و عادی نیست، میتوانید با یک متخصص برای حل این مشکل و رفع نگرانیهایتان مشورت کنید. میتوانید برای یادداشت ساعات خواب، یک جدول تهیه کنید. این جدول باید به گونه ای باشد که 7 روز هفته را پوشش دهد. هر روز نیز باید به 24 قسمت (هر قسمت برای یک ساعت) تقسیم شود. ساعاتی را که فرزند شما در طول شب یا روز میخوابد با یک مداد رنگی رنگ کنید. همچنین میتوانید از این جدول برای تعیین ساعاتی که فرزندتان غذا میخورد نیز استفاده کنید، زیرا برنامه خواب و غذا خوردن در کودکان با یکدیگر رابطهای نزدیک دارند. با داشتن چنین برنامهای، میتوانید راحتتر پزشک فرزندتان را در جریان شرایط او قرار دهید.
نکتهای برای مادران
گاه ممکن است فرزند شما در خواب خیلی بی قرار به نظر برسد، پس از مدتی آرام شود و دوباره بی قرار شود. علتش این است که در طول خواب مراحل گوناگونی را پشت سر میگذارد. ابتدا وارد مرحله اول شده و بعد وارد مرحله دوم میشود و ممکن است دوباره وارد مرحله اول شود. این فقط مختص نوزادان نیست، خواب در همه افراد مراحل مختلفی دارد.